Okolina

Iznad Vrnjačke Banje, južno od Zapadne Morave, nalazi se planina Goč, udaljena 200km od Beograda i 31km od Kraljeva, predstavlja pravi raj za ljubitelje prirode. Spada u niže planine sa najvišim vrhom Ljukten koji se nalazi na 1216m nadmorske visine. Goč je pristupačan sa raznih starana, ali dva glavna puta koja vode prema njumu su od Kraljeva preko Kamenice do vrha Dobre vode i od Vrnjačke Banje do Stanišinaca. Goč je čuven po raznovrnosm biljnom svetu i na njemu raste preko 700 različitih biljnih vrsta, od kojih su mnoge i lekovite. Jedna je od najpošumljenijih planina, sa blagom klimom i velikim brojem izvora. Takodje Goč je prekriven bukovom šumom, a zastupljeni su i borovi i hrastovi. Na planini postoje mnoge obeležene staze, kao i poznato jezero Selište sa pešačkom stazom oko samog jezera od 2km. Jezero je veštačko i zabranjeno je kupanje, ali je idealno za izlet i obilazak. Za ljubitelje zimskih sportova planina Goč je sve popularnija destinacija, uredjene staze, škola skijanja i smeštajni kapaciteti različite strukture, kao i mnogo restorani su samo neki od razloga za posetu ove planine. Vožnja kvadovima kroz šumske puteve, streličarstvo, pešačke ture i biciklizam su samo deo ponude dodatnih sdražaja i razloga za posetu planine Goč.

Od otvaranja zoološkog vrta 2019.godine do danas, Zoo vrt Vrnjci radi sa ciljem očuvanja biodiverziteta. Takođe, aktivno se radi na edukaciji posetilaca kroz specijalno osmišljen program, organizuju se razne manifestacije kao što su radionice, likovne kolonije, dečiji rođendani i sl. Zahvaljujući dobroj saradnji sa zoo vrtovima širom Srbije, donirane su nam mnoge životinje. Danas se Zoo vrt Vrnjci prostire na površini od 3,5 hektara i broji preko 120 vrsta životinja iz gotovo svih delova sveta. Ceo vrt je parkovski uređen, poseduje suvenirnicu, dečije igralište, klupe za sedenje, dva jezera i staze sa šetanje. U izgradnji su igraonica sa zabavnim centrom, restoran sa konačištem, učionica na otvorenom za edukaciju dece, a planira se i otvaranje škole za jahanje.

Na nepunih sat vremena vožnje iz Vrnjačke Banje ka Aleksandrovcu, putem koji vodi preko Goča, nalazi se tvrđava Koznik. Danas je delimično konzervirana i nalazi se pod zaštitom Republike Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja.Ostaci arhitekture u moravskom stilu govore da je najverovatnije sagrađena u vreme vladavine kneza Lazara Hrebeljanovića (1371-1389). Smeštena je na obroncima Kopaonika, na kupastom uzvišenju visine 921 m koje dominira okolinom, iznad reke Rasine, osam kilometara od Aleksandrovca. Do starog grada vodi nekoliko šumskih staza. Jedna od njih polazi od sela Koznica. Pešačenje traje oko 45 minuta. Koznik se nalazi na teško pristupačnom mestu. Prema predanju, materijal za gradnju iznošen je na kozama pa je grad po tome dobio ime. Uzvišenje na kome je sagrađen Koznik sa tri strane je okruženo oštrim stenama. Samo utvrđenje je nepravilnog oblika i prati konfiguraciju terena, a čini ga osam četvorostranih kvadratnih kula koje su razmeštene na približno istom rastojanju.Danas je delimično konzervirana i nalazi se pod zaštitom Republike Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja. Tvrđava sa sedam kula je uglavnom dobro očuvana, dok se ostaci predgrađa samo naziru. Ostaci arhitekture u moravskom stilu govore da je Koznik najverovatnije sagrađen u vreme vladavine kneza Lazara Hrebeljanovića (1371-1389). Prvi put se u izvorima pojavljuje 8. avgusta 1381. godine u Lazarevoj povelji manastiru Lavra svetog Atanasija na Svetoj Gori, koja je doneta "u plemenitom gradu Kozniku". Lazareva supruga Milica i sin Stefan često su boravili u Kozniku. Najezdom Osmanlija Koznik prelazi u njihov posed. Oni ga obnavljaju kao značajno strateško utvrđenje. O tome ima i pisanih podataka posebno iz turskih izvora, jer čuveni turski putopisac Hadži Kalifa kaže izmeću ostaloga: "Kuznik grad i selo 19 dana hoda od Carigrada, centar je kadiluka". Dakle, pored vojne imalo je i sudsku funkciju jer je u njemu sedeo kadija. Nakon velike austrougarske ofanzive na Balkan 1689. godine srpski ustanici zauzimaju tvrđavu, ali propast ofanzive i Velika seoba Srba ostavljaju Koznik i brojna druga utvrđenja na milost i nemilost zubu vremena. Arheološka istraživanja lokaliteta prvi put su obavljena u periodu od 1970. do 1973. godine. Tokom njih je ceo kompleks raščišćen od vegetacije, konzervirani su i delimično obnovljeni delovi bedema i kula, kao i sama Donžon kula, koja je ojačana sistemom gvozdenih prstenova. Radovi su nastavljeni 1978. godine kada su obezbeđena nova sredstva, ali su već 1980. godine iznova prekinuti. U ovom periodu, između ostalog, otkrivena je cisterna prečnika pet metara, u sklopu koje su se nalazila četiri bunara. Ceo sistem je bio napravljen da bi skupljao i čuvao atmosfersku vodu. Danas se u Kozniku svake godine, na dan svetog Pantelejmona 9.8. održavaju narodni sabor i likovno-pesnička kolonija.

Tvrđava Maglič, svojevrsni srpski Kamelot, nalazi se 20 km južno od Kraljeva i 40 km od Vrnjačke Banje. Izgrađena je da čuva ulaz u dolinu Ibra na jednom od zapadnih ogranaka Stolova (Kamarišta) gde su nekada davno, po legendama, stolovala staroslovenska božanstva. Posmatrana odozdo, tvrđava deluje nepristupačno, gotovo nedostižno, poput džinovske kamene krune na vrhu strme stene. Ovaj zamak je preživeo nebrojeno mnogo ratova, ustanaka i buna, a za to može da zahvali upravo svojoj nepristupačnosti. Ime je dobio zbog magle koja ga često obavija pa zaista izgleda kao da podignut nebu pod oblake. U srednjovekovnom periodu, Maglič je nosio titulu zaštitnika. Čuvao je celu Rašku, Žičku i  Pećku patrijaršiju. Ne zna se kada je tačno Maglič podignut, niti ko je njegov graditelj. Verovatno je nastao još u prvoj polovini 13. veka, ali prvi pisani podaci o njemu potiču iz 1337. godine u spisima arhiepiskopa Danila II. Jedni tvrde da je upravo Danilo (1270-1337), arhiepiskop, književnik i ratnik, plemić, komandant vojske i ugledna ličnost na dvoru Nemanjića, desna ruka Milutina, bio i njen graditelj. Maglič je bio njegovo sedište iz kojeg je upravljao, kako crkvenim tako i državnim poslovima. Drugi smatraju da je Maglič najverovatnije podigao Uroš I (1223-1277) posle mongolskih prodora, da bi sprečio nove najezde kroz Ibarsku klisuru, odnosno da bi zaštitio prilaz svojoj zadužbini - Sopoćanima i Nemanjinoj - Studenici. Pod njegovom vlašću Srbija je postala rudarska velesila, kada su se u planinama oko tvrđave otvorili brojni rudokopi gvožđa, bakra i srebra. Tvrđava poput Magliča je, zajedno sa nekoliko drugih, manjih utvrđenja, čuvala ovu rudonosnu oblast. Treća pretpostavka je da ga je početkom 13. veka podigao Urošev otac Stefan Prvovenčani (1166-1227) da bi se zaštitio od upada Mađara i Bugara iz doline Morave a i da bi sačuvao svoju zadužbinu Žiču. Maglič čini osam kula povezanih bedemima, a u njegovu unutrašnjost, koja obuhvata 2.190 kvadrata, ulazi se kroz dve kapije. Sa tri strane brdo na kome se utvrđenje nalazi okružuje Ibar, dok se na četvrtoj strani tj. krajnjem severoistočnom kraju nalazi šanac usečen u stenu. Iznad šanca se uzdiže prva kula (Donžon) sa tzv. malim gradom, dok je kamen izvađen iz šanca ugrađen u tvrđavu. Na suprotnom, jugozapadnom kraju smeštene su jedna uz drugu tri kule koje su kontrolisale prilaz niz Ibar. Kule u tvrđavi su sa drvenim spratovima i stepenicama u unutrašnjosti. Većina je visoka oko 12 m. Bedemi utvrđenja su dugi 270m, dok im je širina dva metra sa grudobranom. Staza je sa unutrašnje strane zaštićena drvenom ogradom, dok je njena visina oko sedam metara.Unutra se nalaze Mali grad, palata, rezidencijalna zgrada, crkva, bunar, rezervoar... Turskim osvajanjima Maglič postaje sedište magličke nahije, a ostalo je zabeleženo da je posadu grada 1516. godine činilo 20 vojnika na čelu sa dizdarom Hamzom. U 17. veku Maglič uskoro biva napušten i prepušten zubu vremena kao i ostala utvrđenja širom Srbije. Posle Prvog svetskog rata izvršena je delimična sanacija tvrđave zahvaljujući prilozima i radu naroda iz okoline. Veći konzervatorski radovi izvedeni su krajem '80-ih kada su postavljene i drvene stepenice, ograde, spratovi i drvena terasica na osmoj kuli. Glavni gradski ulaz zatvoren je sredinom 2006. godine zbog bezbednosti posetilaca. Prilaz ulazu u 1. kulu je nemoguć, dok su drveni spratovi i stepenice u njenoj unutrašnjosti odavno istruleli. Duž celog zapadnog zida vide se ostaci tj. temelji zgrada koje su se tu nalazile. Najočuvanija je palata (bez krova i poda) i zasvođeni silaz u njen podrum u kojem danas umesto vina borave kupine. Na krajnjem jugu je jedina zgrada sa krovom. Preko puta palate naziru se temelji crkve. U utvrđenju su opstale i dve cisterne u kojima i danas ima vode. Svakog proleća u dolini Ibra procvetaju beli i plavi jorgovani. Jedna od teorija je da je jorgovane posadio kralj Srbije Uroš I, kako bi pokazao svoju ljubav prema supruzi, katoličkoj kraljici Jeleni Anžujskoj, kao i da bi se ova francuska plemkinja osećala u Srbiji kao kod kuće. Prema drugom predanju, jorgovane je zasadio sin kralja Uroša i kraljice Jelene, kralj Milutin (1253-1321), za svoju petu suprugu, Simonidu, ćerku vizantijskog cara Andronika.Ti jorgovani su danas autohtona vrsta ove biljke. Maglič je 1979. godine proglašen spomenikom kulture od izuzetnog značaja. Sem Magliča predlažemo da obiđete i planinu Stolovo (Kamarište), na kojoj se nalazi ova tvrđava. Ako imate sreće, možete naići na krda poludivljih konja. Legenda kaže da je baš tu Miloš Obilić došao da pronađe svog bojnog konja za bitku na Kosovu i od uzgajivača Petra dobio na poklon čuvenog Ždralina.

Planinski masiv Stolovi, koji se sa južne strane izdiže poviše Kraljeva, manastira Žiče, Mataruške Banje, srednjovekovnog grada Magliča i Ibarske klisure, osim po stoletnim šumama, prelepim proplancima i mirisnim narcisima, prepoznatljiv je i po još jednoj nesvakidašnjoj atrakciji – krdu od pedesetak poludivljih konja koji već duže od tri decenije opstajavaju na ovoj planini. Divlji konji su prava retkost u Evropi, a u Srbiji ih ima u blizini Vlasinskog jezera i na Staroj planini, ipak po njihovoj brojnosti jedino se Stolovi sa pravom mogu nazvati – planinom divljih konja. Na Stolove, čiji najveći vrh Usovica doseže do 1.375 metara, pitome konje su najpre dovodili njihovi vlasnici – meštani sela podno planine - da im, bar tokom leta, ne bi bili na teretu. Ostavljali su ih u planini zbog obilja zdrave i sočne hrane. Vremenom konji su ostavljani sve duže, čak i da prezime, a onda je krdo počelo da se osamostaljuje i umnožava, pa i da poprima osobine divljih konja, potpuno nezavisnih od ljudi. Tako se, uprkos tome što su neki konji ostarili i uginuli, krdo predvođeno legendarnim pastuvom Morom, postepeno uvećalo na pedesetak grla, kojih bi verovatno bilo i znatno više da nije surovih planinskih uslova. Mnoga nejaka ždrebad sama stradaju ili, još nedorasla, završe kao plen izgladnelih vukova, a ponekad i bezobzirnih dvonožnih kradljivaca. Konje koji sve to preživljavaju, međutim, više ni njihovi vlasnici ne mogu da vrate s planine. A, i kad im to nekako uspe, već posle dan-dva opet pobegnu u planinu, na slobodu i u svoje nebeske visine.

Studenica, Žiča, Ljubostinja, Lazarica, Kalenić, Gračac, Veluće, Stubal

U podnožju planina Goč i Željin na reci Rasini, na 27. kilometru od Vrnjačke Banje, nalazi se mini pastrmski ribnjak "Salus" koji se već dve decenije bavi uzgojem kalifornijske pastrmke i prodajom na veliko i malo. Od ranog proleća do kasne jeseni idealno je mesto za turiste koji vole da uživaju u seoskoj idili, na 600 metara nadmorske visine. Šum reke, te borove i hrastove šume sa bezbroj pešačkih staza, nude savršen odmor od svakodnevnih obaveza, uz pastrmku na žaru i ostale domaće proizvode.

Krenite sa nama u razgledanje Morave, reke o kojoj su ispevane mnoge pesme, koja oduvek predstavlja sam centar Srbije i srpskog naroda i kao žila kucavica teče kroz plodnu Šumadiju. Morava, jedan naziv za reke koje počinju i završavaju se u Srbiji. Izlet uključuje obilaske meandara Morave motornim čamcima i razgledanje rečne flore i faune. Nakon 120 minuta vožnje, na obali reke je organizovan ručak a nakon toga u sportskom kampu u ponudi su brojne aktivnosti: streličarstvo, odbojka na pesku, kajak, kanu, stend up pedal...

Autor emisije Sasvim prirodno, Jovan Memedović, u serijalu posvećenom Dolini jorgovana opisao je reku Ibar kao "divlju, pitomu, opasnu ali i veselu reku, idealnom za početnike u raftingu". Deonica za rafting obuhvaćena ovim izletom pripada uskoj i živopisnoj klisuri reke i uključuje dva najuzbudljivija brzaka na celom toku reke Ibar: Grmčić i Jagnjilo. Rafting počinje u Ušću, mestu gde se reka Studenica uliva u reku Ibar. Tu je upoznavanje saiskusnim rafting vodičima (skiperima) od kojih se dobija neophodna oprema za rafting. Skiperi će pre ulaska u vodu dati instrukcije i savete za bezbedan i zabavan spust niz ibarske brzake. Svaki učesnik raftinga dužan je da potpiše Izjavu o odricanju od odgovornosti. U čamcu ima najmanje 5 a najviše 10 učesnika raftinga, koji timskim radom uz savete skipera izbegavaju sve prepreke na reci (podvodne stene, poleglo drveće i slično). Pauza se pravi radi odmora, fotografisanja i osveženja.Deca starija od 7 godina su dobrodošla u pratnji jednog roditelja/staratelja.Rafting se organizuje i po kišnom danu uz prethodnu potvrdu glavnog skipera.

Zahvaljujući aero-klubu iz Trstenika gosti Vrnjačke Banje mogu uživati u panoramskom razgledanju okoline, pohađati aero-školu ili se oprobati u padobranstvu i jedriličarstvu. Aero-klub se nalazi 2 km od Trstenika, koji je od Vrnjačke Banje udaljen svega 10 km. Ukoliko ste se ikada pitali kako je to skočiti iz aviona i padati slobodnim padom sve do momenta otvaranja padobrana, ovde imate mogućnost da dobijete odgovore. Nebo nad Vrnjačkom banjom čeka one najhrabrije. Za ljubitelje mirnijih "vožnji", mali sportski avioni tipa "pajper" sa tri (+1) sedišta mogu se iskoristiti i za panoramsko razgledanje avionom. Dužina i visina leta zavise od meteoroloških uslova. Let prosečno traje između 30 i 45 minuta na visini između 700 i 2000 metara.Eto prilike da u malom, sportskom avionu letite iznad centralne Srbije, dovoljno visoko da vam se čini da ste i sami raširili krila a, opet, dovoljno nisko da vam oblaci ne zaklanjaju vidik.

Spomen-park Popina podignut je u sećanje na Popinsku bitku oktobra 1941, verovatno poslednju zajedničku borbu pristalica monarhije i pristalica komunizma (četnika i partizana) protiv fašista. Spomen-park Popina projektovao je Bogdan Bogdanović, na uzvišenju pored Popinske reke u mestu Štulac, između Vrnjačke Banje i Trstenika. Spomen-park kod lokalnog stanovništva poznat i pod imenom "Snajper" zauzima površinu od 12 hektara, a građen je od 1978. do 1980. godine. Na tom su mestu 13. oktobra 1941. godine Trstenički partizanski odred i Dragosinjačka četa Kraljevačkog odreda vodili su višečasovnu borbu protiv delova 171. nemačke divizije, petostruko nadmoćnije. Ova bitka je ostala poznata kao jedna od prvih frontalnih borbi partizana i okupatorskih snaga a verovatno je i poslednja udružena borba pristalica komunizma i monarhije protiv fašista. Epilog čitave operacije bilo je streljanje oko 2.300 talaca u Kraljevu od 15. do 20. oktobra 1941. Bogdanovićevo poslednje delo iz oblasti memorijalne arhitekture osmišljeno je kao trodelna kompozicija od kamenih blokova sa zajedničkom osovinom. Spomenik je građen od jablaničkog granita.Bogadnović je bio autor i Kamenog cveta, spomenika žrtvama koncentracionog logora Jasenovac, Spomenika jevrejskim žrtvama fašizma i palim borcima na Jevrejskom groblju u Beogradu, Spomen-parka Slobodište na Bagdali u Kruševcu, Partizanske nekropole u Mostaru i mnogih drugih.