Koznik
Na nepunih sat vremena vožnje iz Vrnjačke Banje ka Aleksandrovcu, putem koji vodi preko Goča, nalazi se tvrđava Koznik. Danas je delimično konzervirana i nalazi se pod zaštitom Republike Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja.
Ostaci arhitekture u moravskom stilu govore da je najverovatnije sagrađena u vreme vladavine kneza Lazara Hrebeljanovića (1371-1389).
Smeštena je na obroncima Kopaonika, na kupastom uzvišenju visine 921 m koje dominira okolinom, iznad reke Rasine, osam kilometara od Aleksandrovca. Do starog grada vodi nekoliko šumskih staza. Jedna od njih polazi od sela Koznica. Pešačenje traje oko 45 minuta.
Koznik se nalazi na teško pristupačnom mestu. Prema predanju, materijal za gradnju iznošen je na kozama pa je grad po tome dobio ime.
Uzvišenje na kome je sagrađen Koznik sa tri strane je okruženo oštrim stenama. Samo utvrđenje je nepravilnog oblika i prati konfiguraciju terena, a čini ga osam četvorostranih kvadratnih kula koje su razmeštene na približno istom rastojanju.
Danas je delimično konzervirana i nalazi se pod zaštitom Republike Srbije kao spomenik kulture od velikog značaja. Tvrđava sa sedam kula je uglavnom dobro očuvana, dok se ostaci predgrađa samo naziru.
Ostaci arhitekture u moravskom stilu govore da je Koznik najverovatnije sagrađen u vreme vladavine kneza Lazara Hrebeljanovića (1371-1389).
Prvi put se u izvorima pojavljuje 8. avgusta 1381. godine u Lazarevoj povelji manastiru Lavra svetog Atanasija na Svetoj Gori, koja je doneta "u plemenitom gradu Kozniku". Lazareva supruga Milica i sin Stefan često su boravili u Kozniku.
Najezdom Osmanlija Koznik prelazi u njihov posed. Oni ga obnavljaju kao značajno strateško utvrđenje. O tome ima i pisanih podataka posebno iz turskih izvora, jer čuveni turski putopisac Hadži Kalifa kaže izmeću ostaloga: "Kuznik grad i selo 19 dana hoda od Carigrada, centar je kadiluka". Dakle, pored vojne imalo je i sudsku funkciju jer je u njemu sedeo kadija.
Nakon velike austrougarske ofanzive na Balkan 1689. godine srpski ustanici zauzimaju tvrđavu, ali propast ofanzive i Velika seoba Srba ostavljaju Koznik i brojna druga utvrđenja na milost i nemilost zubu vremena.
Arheološka istraživanja lokaliteta prvi put su obavljena u periodu od 1970. do 1973. godine. Tokom njih je ceo kompleks raščišćen od vegetacije, konzervirani su i delimično obnovljeni delovi bedema i kula, kao i sama Donžon kula, koja je ojačana sistemom gvozdenih prstenova. Radovi su nastavljeni 1978. godine kada su obezbeđena nova sredstva, ali su već 1980. godine iznova prekinuti. U ovom periodu, između ostalog, otkrivena je cisterna prečnika pet metara, u sklopu koje su se nalazila četiri bunara. Ceo sistem je bio napravljen da bi skupljao i čuvao atmosfersku vodu.
Danas se u Kozniku svake godine, na dan svetog Pantelejmona 9.8. održavaju narodni sabor i likovno-pesnička kolonija.
