Studenica
Manastir Studenica je udaljen 80 km od Vrnjačke Banje i 57 km od Kraljeva. To je jedan od najvećih, najbogatijih i najbolje očuvanih manastira Srpske pravoslavne crkve, zadužbina Stefana Nemanje koji je tu i sahranjen kao monah Simeon.
Do manastira je najbolje doći putem koji vodi preko Mataruške Banje ibarskom magistralom do naselja Ušće odakle se put odvaja do samog manastira.
To je jedan od najvećih i najbogatijih manastira Srpske pravoslavne crkve. Utvrđeni zidovi manastira okružuju četiri crkve: Bogorodičnu crkvu, Kraljevu crkvu (crkvu svetih Joakima i Ane), obe izgrađene od mermera, crkvu Svetog Nikole i još jednu, očuvanu u temeljima.
Manastir je osnovao Stefan Nemanja 1190. godine i posvetio ga Uspenju Bogorodičinom. Prva faza radova je završena u proleće 1196. godine, kada je Stefan Nemanja prepustio presto svom sinu Stefanu Prvovenčanom i povukao se u svoju zadužbinu. Kad je kasnije otišao u manastir Hilandar - gde je dobio monaško ime Simeon - Stefan Prvovenčani se brinuo o Studenici.
Nemanjin treći i najmlađi sin, Sava Nemanjić, preneo je mošti Svetog Simeona u Studenicu, pošto je prethodno izmirio braću Stefana i Vukana. Pod Savinim starateljstvom Studenica je postala politički, kulturni i duhovni centar srednjovekovne Srbije.
Studenica je uživala pažnju i drugih članova dinastije Nemanjića. Kralj Radoslav je 1245. dodao glavnoj Bogorodičinoj crkvi pripratu, a kralj Milutin je sagradio malu crkvu posvećenu Svetim Joakimu i Ani.
Od pada poslednje srpske srednjovekovne države 1459, Turci su često napadali manastir. Prva značajna restauracija je izvršena 1569, kada su freske Bogorodičine crkve ponovo naslikane. Početkom 17. veka, požar i zemljotres su oštetili manastir, a istorijski dokumenti i značajni delovi umetničke baštine su uništeni i izgubljeni zauvek.
Bogorodičina crkva je jednobrodna crkva s kupolom. Na njenom istočnom kraju je trostrana apsida, a na zapadnom je kralj Radoslav dozidao veliku pripratu. Na severnoj i južnoj strani su predvorja. Fasade su izgrađene od blokova belog mermera. Spolja gledano, u crkvi se skladno mešaju romanički i vizantijski stil, što će na kraju proizvesti jedinstven stil poznat kao raška škola.
Severozapadno od Bogorodičine crkve je crkva svetog Joakima i Ane, poznata i kao Kraljeva crkva po svom ktitoru kralju Milutinu. Kamena crkva je sagrađena 1314. u obliku upisanog krsta s osmougaonom kupolom.
Kompleks manastira obuhvata i Nikoljaču, jednobrodnu crkvicu bez kupole, iznutra oslikanu u 12. ili početkom 13. veka. Između crkve Sv. Nikole i crkve Sv. Joakima i Ane nalaze se temelji crkve posvećene svetom Jovanu Krstitelju.
Zapadno od Bogorodičine crkve je trpezarija, sagrađena od kamena za vreme arhiepiskopa Save. Na zapadnoj strani kompleksa je zvonik podignut u 13. veku. Nekada je u njemu bila kapela, a sada se mogu videti samo fragmenti fresaka. Ostaci fresaka, koji prikazuju rodoslovno stablo Nemanjića, mogu se takođe naći na spoljašnjem delu priprate.
Severno od trpezarije su konaci iz 18. veka. Danas se u njima nalazi muzej, u kome su izložene brojne dragocenosti iz riznice Studenice, iako je ona znatno osiromašena čestim ratovima i pljačkama.
Studenički kompleks predstavlja nepokretno kulturno dobro kao spomenik kulture od izuzetnog značaja. UNESKO je 1986. godine uvrstio Studenicu u listu Svetske baštine.
Uz južni portal Bogorodične crkve nalazi se najstariji srpski časovnik: sunčanik kod kojeg, umesto na brojeve, senka pada na slova.
